De fasen van de overgang uitgelegd

De overgang is een natuurlijke fase die alle vrouwen doormaken. Tijdens deze periode veranderen je eierstokken langzaamaan van functie. Dit leidt tot het einde van je vruchtbare jaren. De overgang is een periode waarin je hormoonhuishouding flink verandert. Maar welke fasen van de overgang zijn er eigenlijk allemaal? En wat is het moment dat de overgang begint? Dat en meer, lees je in dit artikel. 

---

De woorden overgang en menopauze worden vaak door elkaar gehaald. Maar ze betekenen eigenlijk iets anders. De overgang is de periode rondom de menopauze. De menopauze is namelijk je allerlaatste menstruatie. Het moment waarop je laatste cyclus eindigt. De menopauze is dus een momentopname, tegenover het langdurige proces dat de overgang kan zijn.

De overgang is periode waarin het menstruatiepatroon onregelmatiger wordt en waarin je klachten en symptomen hebt ten gevolge van de hormonale veranderingen. In deze periode is je lichaam op zoek naar een nieuw evenwicht.

Wanneer het moment van de menopauze heeft plaatsgevonden, kun je eigenlijk pas achteraf zeggen. Pas als je een jaar lang niet meer ongesteld bent geworden, kun je zeggen dat de menopauze is geweest. De laatste menstruatie betekent niet altijd het einde van de overgangsklachten. Deze kunnen ook na de menopauze nog een tijdje blijven opspelen.

Tijdens de overgang neemt de hormoonproductie in de eierstokken geleidelijk af. In de jaren voor de menopauze produceren de eierstokken nog steeds oestrogeen en progesteron, maar dit gebeurt wel steeds onregelmatiger. Naarmate de menopauze nadert, neemt de productie van deze hormonen af en uiteindelijk stopt de werking van de eierstokken volledig.

De duur van de overgang is per vrouw verschillend. De gemiddelde tijd tussen het onregelmatig worden van de menstruaties en de laatste ongesteldheid (menopauze) is 4 à 5 jaar. In totaal duurt de overgang gemiddeld tussen de 5 en 10 jaar. Maar dit kan ook langer of korter zijn.  

De gemiddelde leeftijd waarop vrouwen hun laatste menstruatie krijgen en daarmee de menopauze bereiken, is in 51 jaar. Meestal beginnen de eerste overgangsverschijnselen tussen een leeftijd van 40 en 55 jaar, maar de daling van de hoeveelheid oestrogeen is eigenlijk al veel eerder ingezet. Al rond de leeftijd van 35 jaar ga je minder van dit vrouwelijk hormoon produceren.

Erfelijkheid speelt een belangrijke rol voor wat betreft de leeftijd waarop je in de overgang komt. De leeftijd waarop je moeder en je oma in de overgang kwamen, is bijvoorbeeld een goede indicatie.

Hormonale voorbehoedsmiddelen met oestrogenen verhullen soms de symptomen van de menopauze. Bijvoorbeeld als je de anticonceptiepil gebruikt. Hierdoor heb je misschien niet door dat je al in de overgang zit. De pil gebruiken stelt de overgang niet uit.

Als je voor je 40^ste levensjaar al de menopauze bereikt, spreken we van vervroegde overgang. Dit noemen we ook wel Primaire Ovariële Insufficiëntie (POI). Dit gebeurt bij ongeveer 1 op de 100 vrouwen. 1 op de duizend vrouwen heeft voor haar 30^ste al de laatste menstruatie gehad.

Als je vervroegd in de overgang bent, is je voorraad eicellen te vroeg opgeraakt. Dit heeft verschillende mogelijke oorzaken hebben. Er zijn ziektes die een rol kunnen spelen, maar ook behandelingen, zoals het verwijderen van de eierstokken.

De overgang is te verdelen in drie fases: 

De premenopauze.

De menopauze.

En de postmenopauze.

De premenopauze, ook wel de perimenopauze of pre-overgang genoemd is de periode vóór je laatste menstruatie tot een jaar ná de laatste menstruatie. In deze fase wordt de werking van je eierstokken onregelmatiger. Dat geeft veranderingen in je hormoonhuishouding en menstruatiecyclus.

In het begin van de perimenopauze zijn je menstruaties nog redelijk regelmatig, maar hoe dichter je bij de menopauze komt, hoe meer veranderingen er optreden.

Menstruaties komen korter op elkaar of er zit juist meer tijd tussen.

Het bloedverlies kan zwaarder zijn of juist lichter worden dan je gewend was.

In de periode dat je cyclus duidelijk verandert, komen ook overgangssymptomen zoals opvliegers, stemmingswisselingen en nachtelijk transpireren om de hoek kijken. 

De menopauze is het moment waarop je allerlaatste menstruatie optreedt. Je weet pas dat je menopauze is geweest, wanneer je een jaar of langer niet ongesteld bent geweest. Lees meer over dit moment in het artikel "Menopauze uitgelegd?"

Ben je een jaar lang niet ongesteld geworden? Dan zijn de eicellen op; komen er geen meer tot rijping en start de postmenopauze. Hoewel de menopauze dan al is geweest, is de overgang nog niet ten einde. Je lichaam zoekt nog steeds naar een nieuw evenwicht. In de postmenopauze heb je vaak ook nog last van typische overgangsverschijnselen zoals vaginale droogheid en verminderd libido. Gemiddeld duurt de postmenopauze zo'n 3 jaar. 

De overgang gaat gepaard met verschillende ongemakken als gevolg van de schommelingen in de hormonen. En hoewel de ene vrouw meer merkt van de overgangsklachten dan de andere, zijn er een aantal typische overgangsklachten en symptomen te benoemen:

Opvliegers: je krijgt het ineens heel warm en het zweet breekt je uit.

Nachtelijk transpireren: dit zijn eigenlijk nachtelijke opvliegers, waardoor je badend in het zweet wakker kunt worden.

Vaginale klachten: zoals vaginale droogheid of irritatie.

Slecht slapen: niet alleen opvliegers en nachtelijke transpiratie houden je uit je slaap, maar bijvoorbeeld ook stress.

Droge huid: door de verminderde oestrogeenproductie kun je een drogere huid krijgen.

Seksuele veranderingen: zoals minder zin hebben in seks of pijn bij het vrijen.

Meer lezen over ongemakken tijdens de overgang en wat je eraan kunt doen? Lees "Wat te doen tegen overgangsklachten".

Of je in de overgang bent heeft niet alleen met je leeftijd te maken, maar vooral met de overgangsverschijnselen die je ervaart. De overgang begint met merkbare veranderingen in je menstruatiecyclus, door de daling van hormonen. 

In een normale situatie hoef je niet naar de huisarts, als de overgang begint. Bloedonderzoek is dan niet nodig. In sommige gevallen kan de huisarts wel een bloedonderzoek doen, om te bepalen of je in de overgang bent: bijvoorbeeld wanneer je je denkt dat je vervroegd in de overgang bent.

Ook als je extreem veel bloedverlies hebt, is het raadzaam om de huisarts te raadplegen. En als je ineens bloed verliest, of bruine of roze afscheiding hebt, nadat je al een jaar niet meer ongesteld bent geweest.

Wil je meer weten over de overgang? Aan welke vitamines en voeding je lichaam behoefte heeft gedurende deze levensfase en welke supplementen je kunnen ondersteunen, lees je in de volgende artikelen: 

"Vitamines tijdens de overgang"

"Voeding tijdens de overgang: Waar heeft je lichaam behoefte aan"

"Welke supplementen helpen jou tijdens de overgang?"

De verstrekte informatie vervangt niet de informatie die door een huisarts wordt gegeven en kan niet worden gezien als medisch persoonlijk advies.